شیر پروانه ای | راهنمای کامل انواع، کاربردها و خرید از صنعت پالایش
شیر پروانه ای (Butterfly Valve) یکی از پرکاربردترین انواع شیرآلات صنعتی به شمار می‌رود که نقش کلیدی در کنترل و قطع و وصل جریان سیالات در خطوط لوله ایفا می‌کند. طراحی ساده، عملکرد سریع، هزینه مقرون به صرفه و قابلیت نصب آسان در قطرهای بالا، شیر پروانه‌ای را به گزینه‌ای ایده‌آل برای صنایع مختلف تبدیل کرده است. در این مقاله از صنعت پالایش به بررسی کامل انواع شیر پروانه‌ای، کاربردها، مزایا، نکات فنی و راهنمای خرید آن می‌پردازیم.
شیر پروانه ای چیست؟
شیر پروانه‌ای نوعی شیر دوار است که از یک دیسک مرکزی تشکیل شده و با چرخش ۹۰ درجه‌ای این دیسک، مسیر عبور سیال باز یا بسته می‌شود. این مکانیزم ساده باعث می‌شود سرعت باز و بسته شدن شیر بالا باشد و در عین حال فضای کمی در مسیر لوله‌کشی اشغال کند. به همین دلیل در بسیاری از سیستم‌های صنعتی و شهری که نیاز به کنترل سریع جریان وجود دارد، کاربرد فراوان دارد.
اجزای اصلی و نحوه عملکرد شیر پروانه‌ای
شیر پروانه‌ای از بخش‌های زیر تشکیل شده است:
-
بدنه (Body)
-
دیسک (Disc)
-
شفت یا محور (Stem)
-
سیل یا آب‌بند (Seal)
-
محرک (Actuator) دستی، برقی یا پنوماتیکی
در حالت باز، دیسک موازی با مسیر سیال قرار می‌گیرد و جریان به راحتی عبور می‌کند. با چرخاندن محور، دیسک به صورت عمودی در مسیر سیال قرار گرفته و عبور آن را متوقف می‌کند.
انواع شیر پروانه ای
شیرهای پروانه‌ای در مدل‌های مختلفی طراحی می‌شوند که هر کدام کاربرد و مزایای خاص خود را دارند:
1. شیر پروانه ای ویفری (Wafer)
-
سبک، ساده و اقتصادی
-
قرارگیری بین دو فلنج
-
مناسب برای فشارهای پایین و متوسط
2. شیر پروانه ای فلنجی (Lug/Flanged)
-
دارای بدنه با سوراخ‌های فلنجی برای نصب ایمن‌تر
-
مقاوم در برابر فشارهای بالاتر
-
مناسب برای پروژه‌های صنعتی سنگین‌تر
3. شیر پروانه ای گیربکسی
-
دارای دسته گیربکسی برای کنترل آسان‌تر در قطرهای بزرگ
-
برای فشارهای بالا و حجم زیاد سیال
4. شیر پروانه ای پنوماتیک و برقی
-
مجهز به عملگر خودکار (Actuator)
-
مناسب سیستم‌های کنترلی هوشمند
-
کاربرد در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و نیروگاه‌ها
متریال و استانداردهای شیر پروانه‌ای
انتخاب جنس مناسب برای بدنه و دیسک، عمر مفید شیر را افزایش می‌دهد:
| متریال | ویژگی‌ها و کاربرد |
|---|---|
| چدن داکتیل (Ductile Iron) | اقتصادی، مناسب آب و فاضلاب |
| استنلس استیل (304/316) | مقاوم در برابر خوردگی و اسید |
| آلومینیوم برنز | مناسب برای آب‌شور و صنایع دریایی |
| پوشش PFA / PTFE | مقاوم در برابر مواد شیمیایی خورنده |
این شیرها طبق استانداردهایی مانند API 609، ISO 5752، BS EN 593 طراحی و تولید می‌شوند و بازه کاری آنها معمولاً از فشار PN10 تا PN40 و دمای 0 تا 200 درجه سانتیگراد است.
تفاوت شیر پروانه‌ای با سایر شیرآلات
| ویژگی | شیر پروانه ای | شیر دروازه‌ای (کشویی) | شیر توپی (Ball Valve) |
|---|---|---|---|
| سرعت عملکرد | بالا | متوسط | بالا |
| قیمت | اقتصادی | بالاتر | بالاتر |
| نیاز به فضا | کم | زیاد | متوسط |
| مناسب برای کنترل | بله (نسبی) | خیر | خیر |
| تعمیر و نگهداری | آسان | پیچیده | ساده |
کاربردهای شیر پروانه‌ای
شیرهای پروانه‌ای در طیف وسیعی از صنایع کاربرد دارند:
-
صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
-
پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها
-
شبکه‌های انتقال و تصفیه آب و فاضلاب
-
صنایع غذایی و دارویی
-
سیستم‌های تهویه مطبوع و HVAC
-
کارخانجات معدنی و فولادسازی
مزایای شیر پروانه‌ای
-
نصب سریع و آسان
-
قیمت مقرون‌به‌صرفه
-
طراحی جمع‌وجور و سبک
-
کنترل نسبی جریان سیال
-
قابلیت استفاده در قطرهای بزرگ لوله
-
عملکرد ایمن در شرایط کاری سخت
نکات کلیدی در انتخاب شیر پروانه‌ای
هنگام خرید شیر پروانه‌ای به این نکات توجه کنید:
-
قطر اسمی لوله (DN)
-
فشار کاری سیستم (PN)
-
نوع سیال (آب، گاز، اسید و…)
-
دمای عملیاتی محیط
-
نوع محرک مورد نیاز (دستی، برقی، پنوماتیکی)
-
استاندارد مورد نظر پروژه
مشاوران صنعت پالایش آماده ارائه راهنمایی فنی دقیق جهت انتخاب بهترین مدل برای پروژه شما هستند.
نصب و نگهداری شیر پروانه ای
رعایت نکات نصب و نگهداری باعث افزایش طول عمر این تجهیزات می‌شود:
-
تراز بودن فلنج‌ها در زمان نصب
-
باز و بسته کردن شیر با فشار متعادل
-
سرویس و روانکاری دوره‌ای
-
بررسی سلامت سیل و عدم نشتی
سوالات متداول (FAQ)
آیا شیر پروانه ای برای کنترل جریان مناسب است؟
بله، در کاربردهای زیادی از آن برای کنترل نسبی جریان استفاده می‌شود.
شیر پروانه‌ای ویفری بهتر است یا فلنجی؟
بستگی به فشار کاری و شرایط پروژه دارد؛ ویفری اقتصادی‌تر و فلنجی برای فشار بالا مناسب‌تر است.
شیر پروانه‌ای در چه سایزهایی تولید می‌شود؟
از ۲ اینچ تا بیش از ۴۸ اینچ با توجه به نیاز پروژه تولید می‌شود.
خرید شیر پروانه‌ای از صنعت پالایش
صنعت پالایش به عنوان تامین‌کننده تخصصی شیرآلات صنعتی، انواع شیر پروانه‌ای با کیفیت تضمین‌شده را با قیمت مناسب و مشاوره فنی ارائه می‌کند.
